Abstract Objectives: Dermatophyte infections have been considered to be a major public health problem in many parts of the world. We investigated the epidemiology of fungal skin infections through a retrospective analysis of patient’s medical records between 2014 and 2019. Methods: A total of 24,484 patients clinically suspected of cutaneous fungal infections were examined. Skin scales, plucked hairs, nail clippings and sub-ungual debris were examined by direct microscopy and culture. Dermatophyte species were identified atthe species level by a combination of morphological and physiological criteria. Results: 13,386 (51.0%) of 24,484 participants were male and 12,843 (48.9%) were females. The male to female ratio was 1:1,1. The mean (±SD) and the median age of the participants were 23.5 (±0.12). Direct microscopy confirmed a combinated rate of 28.5% (6,973/24,484 cases). Among the 1747 mycological suspects cases, 560 (32.1%) patients had dermatophyte and yeast infections based on culture. Tinea corporis 2,420 (9.5%) was the most prevalent type of dermatophytosis followed by tinea faciei 1,338 (5.5%), tinea capitis 1,187 (4.9%), and tinea pedis 833 (3.4%). The percentage of positive cultures most frequent isolated was Trichophyton 19 (1.1%), Microsporum canis 7(0.4%), Candida albicans 518 (29.6%), Candida krusei 11(0.6%). Keywords: Mongolia, Epidemiology, Dermatophyte, Yeast, Skin Infections

Харшлаар өвчлөгчдийн тоо 10 жил тутамд ихсэж зарим улсын нийт хүн амын 30-40% нь янз бүрийн шалтгаант харшлаар өвчилж байгааг ДЭМБ-ийн мэдээнд тэмдэглэжээ. Манай улсад үйлдвэр албан байгууллага номын сан архив гэр ахуйн тоос үс ноосны шалтгаант халдварт бус харшил оношилж эмчлэх асуудалд холбогдсон судалгаа шинжилгээний ажил хийгдээгүй байна. Төслийн зорилго: Ахуйн тоосны харшил өвчний шалтгааныг тодорхойлох оношилгоо эмчилгээний өвөрмөц аллерген бэлтгэх , харшилаас урьдчилан сэргийлэх оновчтой арга боловсруулж, иргэдийн эрүүл мэнд экологийн боловсролыг дээшлүүлэхэд оршино. Судалгаа явуулсан газар нутаг : Судалгаа Улаанбаатар хотын төвийн 6-н дүүрэг Налайх, Багануур, Сайн шанд, Замын үүд , Дархан, Эрдэнэт, Сэлэнгэ, Хөвсгөл, Өвөрхангай, Баянхонгор аймаг. Судалгааны арга зүй: Судалгааг тархвар зүй, харшил судлал, дархлаа судлал, клиник хими, биохими, микробиологийн лабораторийн шинжилгээний сонгомол аргуудаар явуулж, материалд тоон боловсруулалтын дүн шинжилгээ хийсэн. Орон сууц, байшин гэр ахуй ор дэрний тоосны үндсэн харшил төрүүлэгч D.Pteronyssinus, D.Farina, агуулахын тоосны Tyrophagus зэрэг харшил төрүүлэгч хачиг илрүүлэх биологи, харшил, дархлал судлалын судалгааны арга боловсруулж гэрийн тоосны сорьц цуглуулах ажлыг эхлүүлэв. Түүнчлэн хамрын харшил, гуурсан хоолойн багтраа, чонын хөрвөс, коньюнктивит, дерматит өвчнүүдийн шалтгаан, эмнэл зүй, оношилгоо, урьдчилан сэргийлэх оновчтой арга боловсруулах, олон нийтэд сургалт сурталчилгаа, нөлөөллийн ажил хийгдэж байна.

Агаар дахь ургамлын тоосжилт үүсэх зүй тогтол, тоосжилтын хэмжээ, өдөр сар улирлын тархалтын тоо, хөдлөл зүй тогтоох, аэропалинологийн судалгааны дээжийг Улаанбаатар хотын 6-н дүүрэг, Цаг уур орчны шинжилгээний мониторингийн цэгүүд, Агаарын чанарын хяналтын албаны дээж авах цэгүүд, Дархан, Эрдэнэт хотууд, 18 аймгийн төвийн цаг уурын шинжилгээний цэгүүдээс авна. Үүнд: Төвийн бүс: Улаанбаатар хот, Төв аймгийн Зуунмод хот Алтайн бүс: Өвөрхангай, Баянхонгор, Говь-Алтай Баруун бүс: Увс, Ховд, Баян-Өлгий Хангайн бүс: Сэлэнгэ, Хөвсгөл, Булган, Архангай, Дархан-Уул, Орхон, Завхан Зүүн бүс: Дорнод, Хэнтий, Сүхбаатар Говийн бүс: Дундговь, Дорноговь, Өмнөговь, Говьсүмбэр аймаг судалгааг өргөжүүлж, хот аймгуудыг агаарын тоосжилтын хуанлитай болгох 2. Агаар дахь ургамлын тоосны бүрэлдэхүүн, агууламж, хадгалагдах хугацаагаар нь харшил төрүүлэгч тоост ургамлыг овог төрлийг олж тогтоох. 3. Агаарын ургамлын тоос тодорхойлох хялбарчилсан зурагт түлхүүр бичиг зохиох 4. Агаарын ургамлын тоосжилтын судалгааг цаг уурын үзэгдэл, ургамлын цэцэглэлтийн хуанли, өвчлөгчдийн тоо, давтамж зэрэгтэй холбон явуулж харшлаас сэргийлэх зөвлөмж боловсруулах 5. Агаарын ургамлын тоосжилтыг хянаж мэдээлэх нэгдсэн систем бий болгож тоосжилт эхлэх үе түүний оргил үе, дуусах үеийг иргэдэд тогтмол мэдээлэл өгч харшлаас урьчилан сэргийлэх ажилд олон нийтийг өргөн оролцуулах 6. Улаанбаатар хотын 2-3н цэгт агаарын тоос баригч байрлуулж ургамлын тоосжилтыг мониторинг судалгаатай болгох Гравиметрийн аргаар дюрам болон бусад агаарын тоос баригч багаж ашиглан агаарын дээж цуглуулах, цуглуулсан дээжийг микроскопоор шинжилж дүгнэх, тоон үзүүлэлтийг цаг уур байгаль экологи, нийгмийн хүчин зүйлтэй холбож судлах, агаарын тоосжилт, цаг уурын үзүүлэлтийн хамаарлыг судлаж тодорхойлох. Агаар дахь ургамлын тоосжилтын судалгаанд тоос баригч планшейт, дюрамыг ашиглан дээжийг вазелины тос ба глицерин, желатин, сүүний хүчил фенолын хольц бүхий зориулалтын уусмалтай тавиур шилийг цаг цагаар тавьж солих ба 24 цагийн дээжийг тусад нь авч шинжилсэн Төслийн хүрсэн үр дүн: 1. Агаар дахь ургамлын тоосжилт үүсэх зүй тогтол, тоосжилтын хэмжээ, өдөр сар улирлын тархалтын тоо, хөдлөл зүй тогтоох, аэропалинологийн судалгааг өргөжүүлж, хот аймгуудыг агаарын тоосжилтын хуанлитай болгох зорилтын хүрээнд агаараас тоос баригч Дюрам аппарат 24-н ширхэгийг хийж Улаанбаатар хотод 3-н цэгт аймаг сумдын төвд тус тус 1 ширхэгийг байрлуулж агаарын дээж бэлтгэх онлайн сургалт явуулж агаарын дээж бэлтгүүлж хот аймгуудын агаарын тоосжилтын хуанлитай болгох ажлыг эхлүүлж Улаанбаатар, Дархан, Эрдэнэт хотуудын агаарын тоосжилтын хуанлийг боловсруулав. 2. Агаар дахь ургамлын тоосны овог төрлийн бүрэлдэхүүн, хөрсний өнгөн хэсгийн ургамлын тоосны агууламжаар хот суурин газрууд эдийн засгийн бүс нутгаар өвчлөл үүсэх нөхцлийг тодорхойлох, урьдчилан сэргийлэх өвөрмөц аллерген эмчилгээ хийх, цаг хугацааг заасан хуваарь бүхий хуанли гаргав. 3. Монгол орны агаарын ургамлын тоос тодорхойлж таних хялбарчилсан зурагт түлхүүр бичиг зохиов. 4. Агаарын ургамлын тоосжилтын судалгааг цаг уурын үзэгдэл, ургамлын цэцэглэлтийн хугацаа, эмнэлэгт үзүүлэгчдийн тоо, давтамж зэрэгтэй холбон судалсан ажлын үр дүнг нэгтгэж харшлаас сэргийлэх зөвлөмж боловсруулж зурагт хуудас нугалабар танилцуулгатай болов. 5. Агаарын ургамлын тоосжилтыг хянаж мэдээлэх нэгдсэн систем бий болж тоосжилт эхлэх үе түүний оргил үе, дуусах үеийг иргэдэд мэдээллэх лайв.. хийж олонд мэдээллэж улиасны тоос, унгарилын тархалтыг хязгаарлах, харшил төрүүлэгч үетэн ба хөл газрын ургамлын агаар дахь тоосжилтыг хадаж тайрах аргаар багасгах арга технологи батлуулж практикт нэвтрүүлэв. 6. Эмч мэргэжилтнүүд, иргэдийн эрүүл мэнд экологийн боловсролд зориулсан Монгол орны харшил төрүүлэгч тоост ургамал танин мэдэхүйн гарын авлага зохиож хэвлүүлж байна.

Уг судалгааг Арьсны Өвчин Судлалын Үндэсний Төвийг түшиглэн, мөөгөнцрийн өвчтэй 3461 хүнийг хамруулан, 2015-2017 оны хооронд хийж гүйцэтгэсэн. Мөөгөнцрийн халдварын үед эмгэг төрүүлэгчийн дэд хэв шинжийг тодорхойлох, шалтгааныг илрүүлэх улмаар мөөгөнцрийн халдвараас сэргийлэх, мөөгөнцрийн өвчнийг эмчлэх зорилгоор хийсэн судалгаа. Судалгааны үр дүнд мөөгөнцрийн халдвар нь эрэгтэй хүйс давамгай, 10-20 насны хүүхэд, заслуучуудын тоо их, эмгэг төрөгчид C.albicans, trychophyton tonsurans, microsporum canis тус тус давамгайлан илэрсэн.