Энэхүү тайланг Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны захиалгаар гүйцэтгэж буй “Шуудангийн үйлчилгээний зах зээлийн өнөөгийн нөхцөл байдлын судалгаа” зөвлөх үйлчилгээний ажлын хүрээнд хийж гүйцэтгэв.

Энэхүү судалгааны ажлын зорилго нь цахим худалдааны олон улсын болон дотоодын эрх зүйн зохицуулалт, цахим худалдааны хөгжлийн түвшин, түүнчлэн хүргэлтийн болон төлбөрийн системийн бүтэц зэргийг судалж, энэ чиглэлээр дотоодын хууль, эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгох арга замыг тодорхойлоход оршино.

Монгол Улсын Засгийн газраас харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийг эдийн засгийн тэргүүлэгч салбарын нэгээр зарлаж, Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийн бүх салбарт харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлж, мэдлэг оюунд тулгуурласан цахим үндэстнийг цогцлоон хөгжүүлэх зорилго бүхий "Цахим Үндэстэн" дунд хугацааны зорилтот хөтөлбөр /2022-2027/-ийг баталсан. Дэлхийн нийтээрээ цахим шилжилтэд шилжиж буй энэ үед Монгол улсын цахим хөгжил, харилцаа холбооны салбарын гол хууль болох Харилцаа холбооны тухай хууль нь харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн өнөөгийн болон ирээдүйн хөгжлийн чиг хандлага, хэрэгцээ шаардлагад нийцэж буй эсэх, хуулийн хэрэгжилтийн өнөөгийн нөхцөл байдалд гарч буй хүндрэл бэрхшээл, нийгэмд үзүүлж буй эерэг, сөрөг нөлөөллийг тодорхойлох, хууль анх батлагдан гарч байсан үеийн үзэл баримтлал, хуулийн зорилт, зорилгодоо хүрч байгаа эсэхийг судалж, дүн шижилгээ хийхэд Харилцаа холбооны тухай хуулийн хэрэгжилтийн үр дагаврын үнэлгээний зорилго оршино.

Өргөн нэвтрүүлгийн тухай хуулийн хувьд: 2020 оны 07 дугаар сараас эхлэн хэрэгжиж эхэлснээс хойш нийгмийн бүлэг, төрийн бус байгууллага хуулийн хэрэгжилттэй холбоотой тодорхой асуудлаар түүнийг өөрчлөх, шинэчлэх, эсхүл хүчингүй болгох талаар үндэслэл бүхий санал гаргасан байдаг. Өөрөөр хэлбэл Монголын арилжааны телевизүүдийн холбоо, Орон нутгийн телевизүүдийн холбоо зэрэг байгууллагаас уг хуулийн хэрэгжилтийн байдлын талаар санал гаргаж байсан тул уг хуулийн хэрэгжилтийн үр дагаварт үнэлгээ хийх шаардлагатай болсон

Монгол Улсад мэдээллийн технологийн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлж эдийн засгийн тэргүүлэх чиглэлийн нэг болсноор үндэсний аюулгүй байдал хангагдаж, тээвэр ложистик, дэд бүтцийн нөхцөл байдлаас үл хамаарах экспортын үйлдвэрлэл хөгжих шууд үр ашигтай бөгөөд боловсролын бүх шатны байгууллагын хүний нөөц бэлтгэх үйл ажиллагаанд дэмжлэг болж, гадаадын шууд болон шууд бус хөрөнгө оруулалтыг татаж, бүс нутгийн технологийн экосистем болон хөгжих боломж бүрдэнэ.

Хаягдал цаас ашиглан цаас болон картон бэлтгэх фермэнтийн технолги, Нэхмэл бус материал үйлдвэрлэх нэхмэлийн хаягдлыг дахин боловсруулах, Био органик хог хаягдал дахин боловсруулах, Нүүрсний давирхайнаас замын битумын чанар сайжруулах нэмэлт гарган авах, Галд тэсвэртэй хаягдал материалыг дахин боловсруулах, Үйлдвэрлэлийн хог хаягдал болон байгалийн шавараас клинкер тоосго гарган авах технологийг нутагшуулан, хөгжлүүлэх тухай

Дэлхий дахинд эрчимтэй өрнөж буй дижитал шилжилтийн нөлөөгөөр хором мөч бүрт өгөгдөл үүсч, хадгалагдан, бизнесийн салбар бүр тогтмол мэдээллийн урсгал дунд үйл ажиллагаа явуулж байна. Түүнчлэн энэхүү өгөгдөл, мэдээллийг шинжлэхэд шаардлагатай тооцооллын хүчин чадал хурдацтайгаар нэмэгдэж байгаа нь өгөгдөлд суурилсан шийдвэр гаргалтыг дэмжих, цаашлаад эдийн засгийн үр ашгийг нэмэгдүүлж, шинжлэх ухаан, технологийн инноваци шингээсэн шинэ бүтээгдэхүүн үйлчилгээг нэвтрүүлэх боломжийг үүсгэж, үүнтэй холбоотойгоор засгийн газрууд, олон улсын байгууллагууд, хувийн хэвшлийнхэн гэх мэт эдийн засгийн оролцогч талууд нээлттэй өгөгдлийн бодлого, санаачлагуудыг сүүлийн жилүүдэд ихээр хэрэгжүүлж байна.

Монгол Улсын үндэсний хэмжээнд 13-18 насны хүүхдүүд, эцэг эх асран хамгаалагчдаас түүврийн аргаар сонгон судалгаанд хамруулж, цахим орчин дахь хүүхдийн аюулгүй байдлын талаар суурь судалгааг хийж гүйцэтгэсэн.

Төрийн байгууллагын үйл ажиллагааны шинэчлэлийн нэг хэлбэр нь түүнд мэдээллийн технологийн дэвшлийг нэвтрүүлж цахим засаг, цахим засаглал буюу ухаалаг засаглалын тогтолцоог нэвтрүүлэн, хөгжүүлэх юм. Өнөөдөр олон улсад үйлдвэрлэлийн эринээс технологийн эринд шилжих үйл явц хурдацтай өрнөж мэдлэгт суурилсэн эдийн засагт шилжиж байна. Төрийн захиргааны шинэчлэл нь төрийн байгууллага, иргэн, хувийн хэвшил, нийгмийн байгууллага, төрийн бус байгууллага зэрэг чухал сонирхогч талуудтай харилцах харилцааг боловсронгуй болгох, сайжруулахад мэдээллийн технологийн дэвшлийг нэвтрүүлэхэд оршино.

Монгол Улсад интернэт үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрөлтэй 60 байгууллага үйл ажиллагаа эрхэлж байна. Үүрэн холбооны 3G, 4G хөдөлгөөнт сүлжээнд хүн амын 90% нь хамрагдсанаар нийт интернэт хэрэглэгчийн тоо өмнөх оны мөн үеэс 13,2% орчим өсч 3,1 сая болсон байна. Үүний 2,8 сая буюу 91,5% ньхөдөлгөөнт холбооны хэрэглэгч, 294,642 мянга нь суурин холбооны хэрэглэгч байна. Интернэт хэрэглэгчийг холболтын төрлөөр нь авч үзвэл нийт хэрэглэгчдийн 90% орчим нь утасгүй холбооны технологийг ашиглан сүлжээнд холбогдож байна

Харилцаа холбоо,мэдээллийн технологийн газар бүх нийтийн үйлчилгээний үүргийн сан санхүүжилтээр хийгдэж буй бөгөөд аймаг, сумд, баг, нийслэл, дүүрэг, хороодын мэдээлэл, харилцаа холбооны үйлчилгээний хүртээмж, хот хөдөөгийн тоон ялгааны түвшин, үйлчилгээ тус бүрийн сүлжээний хамрах хүрээ, хэрэглэгчдийн тоо, санал хүсэлт, эрэлт хэрэгцээ зэргийг нарийвчлан судлан гаргах зорилготой.

Харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн салбарт одоо мөрдөгдөж байгаа хууль, бодлогын баримт бичгийн уялдаа, бодлогын зорилтууд МУТХҮЗ-2030 зорилттой нийцэж байгаа эсэх, орон нутгийн хѳгжлийн хѳтѳлбѳрт салбарын хѳгжлийн талаарх зорилт, түүнд нѳхцѳл байдлын дүн шинжилгээ хийж дүгнэлт гаргахад оршино.

Мэдээлэл, харилцаа холбооны сүлжээ, үйлчилгээ нь бүхэлдээ тоон технологид шилжиж, технологи, үйлчилгээний нэгдэн нийлэлт, интернетийн хэрэглээ өсөн нэмэгдэж байгаатай холбогдуулан салбарын эдийн засгийн үр ашигтай байдал, тогтвортой хөгжлийг хангах үүднээс үнэ тарифын зохицуулалт болон өрсөлдөөний бодлогыг дэлхий чиг хандлагад нийцүүлэн шинэчлэх шаардлага тулгараад байна.

Мэдээлэл, харилцаа холбооны сүлжээ, үйлчилгээ нь бүхэлдээ тоон технологид шилжиж, технологи, үйлчилгээний нэгдэн нийлэлт, интернетийн хэрэглээ өсөн нэмэгдэж байгаатай холбогдуулан салбарын эдийн засгийн үр ашигтай байдал, тогтвортой хөгжлийг хангах үүднээс үнэ тарифын зохицуулалт болон өрсөлдөөний бодлогыг дэлхий чиг хандлагад нийцүүлэн шинэчлэх шаардлага тулгараад байна.

Дэлхийн эдийн засгийн форумаас 2022 он гэхэд дэлхийн GDP-гийн 60% илүү хувь нь цахим технологид шилжинэ гэсэн байна. Цахим технологи нь зөвхөн өгөгдөл (Data) дээр ажилладаг бөгөөд өгөгдлийг үүсгэх, хадгалах, боловсруулах, дамжуулах олон төрлийн цахим технологиуд асар хурдацтай хөгжиж улам сайжирсаар байна.

Монгол улсын зохиогчийн эрхийн тухай хуулинд зохиогчийн эрхээр хамгаалдаг бүтээлийн дунд програм хангамж, өгөгдлийн сан хамрагддаг ба одоогийн байдлаар нийт 14,600 зохиогчийн эрхээр хамгаалж буй бүтээгдэхүүний дунд 1,310 програм хангамж, 5 өгөгдлийн сан бүртгэлтэй байна.