Байгалийн гаралтай түүхий эдэд түшиглэсэн шинэ бэлдмэлийг хайх, илрүүлэх болон үйлдвэрлэх зорилгын хүрээнд дараах зорилтуудыг хэрэгжүүлнэ. Үүнд: 1. Мал бордон тэнхрүүлэх замаар өвчнөөс сэргийлэх тэжээлийн нэмэлт бэлдмэлийн идэвхийг судлах, 2. Шинэ бэлдмэлийг /5000 толгой малд/ туршин, үр дүнг тогтоох, 3. Мал эмнэлгийн эм зүй, эм судлалын мэргэшсэн боловсон хүчин бэлтгэх, 4. Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл хэвлүүлэх, илтгэл хэлэлцүүлэх.

Монгол улсын хүнсэнд бэлтгэж буй үхэр, хонины маханд хүнсээр дамжин хапдварладаг эмгэг төрүүлэгчийг илрүүлэх дэвшилтэт арга, бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн дамжлагад эрсдэлд суурилсан хяналтын тогтолцоог нэвтрүүлэх, олон улсын стандартад нийцсэн хүнсний аюулгүй байдлын менежментийн тогтолцоог бий болгох зорилго тавьж ажиллав.

Үндэсний үйлдвэрлэлийг дэмжих төрийн бодлогын тэргүүлэх чиглэл бол махны салбар юм. ХХААХҮЯ-наас зарласан “Монгол мал” үндэсний хөтөлбөрийн 2 дахь шатны үйл ажиллагаа 2016-2021 онд хэрэгжсэн бөгөөд түүний төлөвлөгөөнд тусгагдсан “Малын үржлийн ажил, үйлчилгээг нийгмийн эрэлт хэрэгцээнд нийцүүлэн боловсронгуй болгож, ашиг шимийн гарц, чанарыг сайжруулан өрсөлдөх чадавхийг нэмэгдүүлэх” зорилтот арга хэмжээтэй уялдуулан монгол малын махан ашиг шимийн талаар шинжлэх ухааны үндэслэлтэй үнэлэлт дүгнэлт гаргах нь улам чухал болсоор байна

"Фасциолёзын халдварыг тандан судлах үндсэн зорилгын хүрээний зорилтууд: - Fasciola sp үүсгэгч, фасциолёзын тархалтыг тодорхойлох - Fasciola sp үүсгэгчийн завсрын эзэн Lymnaeid spp дун тодорхойлох

Адууны ям, малын бруцеллёз үүсгэгчийн фенотип болон генотип (зарим генийн нуклеотидийн дарааллын тогтоох) шинж чанар тодорхойлогдсон омог бий болгох

"1. Ургамлын дээжнээс полисахарид ялган авах 2. Ялган авсан полисахаридыг анхан шатанд цэвэршүүлэх 3. Цэвэршүүлэн бэлэн болгосон полисахаридуудыг химийн аргаар селенжүүлэх 4. Селенжсэн полисахаридуудын селений агууламжийг багажит шинжилгээгээр баталгаажуулах 5. Туршилт, шинжилгээний үр дүнг олон улсын мал эмнэлгийн сэтгүүлд хэвлүүлэх болон гадаад, дотоодын эрдэм шинжилгээний хуралд илтгэл тавьж хэлэлцүүлэх замаар нийтийн хүртээл болгох "

"1. Ургамлын дээжнээс полисахарид ялган авах 2. Ялган авсан полисахаридыг анхан шатанд цэвэршүүлэх 3. Цэвэршүүлэн бэлэн болгосон полисахаридуудыг химийн аргаар селенжүүлэх 4. Селенжсэн полисахаридуудын селений агууламжийг багажит шинжилгээгээр баталгаажуулах 5. Туршилт, шинжилгээний үр дүнг олон улсын мал эмнэлгийн сэтгүүлд хэвлүүлэх болон гадаад, дотоодын эрдэм шинжилгээний хуралд илтгэл тавьж хэлэлцүүлэх замаар нийтийн хүртээл болгох "

Монгол орны аргаль хонь, янгир ямаа, хулан адууны тоо толгойн тогтвортой байдал хэвийн өсөлтийг хангахтай холбогдсон менежментийн тогтолцоог сайжруулах, тархац нутгийн үнэлгээ, нөлөөлж буй хүчин зүйлсийг тогтоох, аргаль хонь, янгир ямааны агнуурын менежментийн тогтолцоог сайжруулах, нөөцийг хамгаалах, зохистой ашиглах шинжлэх ухааны үндэслэлийг боловсруулах

Судалгааны ажлын зорилго нь бэлчээрийн Монгол мал (ингэ, сарлаг, ямаа)-ын сүүний хими, биохимийн найрлага, биологийн идэвхт чанарыг газар зүйн бүс (говь, хангай, хээр бүс)-ийн онцлогтой холбон судлахад чиглэгдэнэ.

: Үхрийн цээж өвчин нь Дэлхийн Амьтны Эрүүл Мэндийн Байгууллага (ДМАЭМБ буюу OIE)-с гаргасан халдварт өвчний ангилалаар хил дамжин халдварладаг (transboundary infectious disease) буюу гоц халдварт өвчний ангилалд багтдаг, үхрийн цээжний хөндийн гялтан үрэвсэж, уушгинд үхжил үүсэх шинж тэмдгээр илэрдэг гоц халдварт өвчин юм.

Мал эмнэлгийн ерөнхий газрын даргын 2022 оны 09 дүгээр сарын 28-ны өдрийн А/210 дугаар тушаалаар томилогдсон ажлын хэсэг Архангай, Хөвсгөл, Булган аймагт дэгдсэн Мал, амьтны гоц халдварт бог малын мялзан өвчний дэгдэлтийн судалгаа хийж, халдвар тархаж буй эрсдэлийн замуудыг тогтоон, хорио цээрийн арга хэмжээнд мэргэжил арга зүйн зөвлөгөө өгч ажиллаа. Дэгдэлтийн судалгаа хийсэн гурван аймгийн нутагт богино зайд буюу сум дотор халдвар тархах эрсдэл нь малын бэлчээр, уст цэг, гол ус, нуурын орчимд улирлаас шалтгаалсан малчин өрх, малын тоо толгойн төвлөрөл ихтэй, өвчилсөн малыг ялган тусгаарлаагүй, өрхийн хэмжээнд биохамгаалал, халдваргүйтгэлийн арга хэмжээг хэрэгжүүлээгүйтэй холбоотой байна. Аймаг хооронд буюу холын зайд халдвар тархах эрсдэл нь малын шилжилт, хөдөлгөөний хяналт сул, гарал үүсэл тодорхойгүй мал худалдан авах, борлуулах, Мал эмнэлгийн нэгдсэн систет (МЭНС)-ийг бүрэн гүйцэт ашиглаагүй, Бог малын мялзан (БММ) өвчний эмнэлзүйн шинж тэмдгийг таних, ялгаварлан оношлох хувийн малын эмч нарын чадвар дутмагаас шалтгаалж байна.

Товч хураангуй: Үхрийн арьс товруутах (ҮАТ) өвчин нь Capripoxvirus-ын төрөлд хамаарах ДНХ агуулсан вирусээр үүсгэгддэг. Сүүлийн жилүүдэд Зүүн Өмнөд Азийн улс орнуудад эрчимтэй тархаж байна. Манай улсад 2021 онд Зүүн бүсийн 3 аймагт ҮАТ өвчин анх бүртгэгдсэнээс хойш дахин 2022 онд Дорнод, Булган, Увс аймагт оношлогдлоо. Манай улсад бүртгэгдэж буй ҮАТ өвчний тархвар зүйн онцлогийг судлах зорилгоор 3 аймгийн 4 суманд 2836 толгой үхрийг судалгаанд хамруулахад уг өвчний халдварлалт нь дунджаар 5.9% [95%-ийн ИИ 4.8-6.9] байна. Дорнод аймгаас судалгаанд хамрагдсан үхэрт халдварлалт 9.7% байгаа нь хамгийн их хувийг эзэлж байна. Судалгаанд хамруулсан 3 аймгийн үхэрт илэрч буй ҮАТ өвчний эмнэлзүйн шинж тэмдгүүд харилцан адилгүй байна. Дорнод аймагт ҮАТ өвчнөөр өвчилсөн үхрийн 6.3-44.3% бүх биеэр гүвдрүү гарах, халуурах, нүднээс нулимс гоожих, турж эцэх, сүүний гарц багасах, дэлэн, үржлийн эрхтэн үрэвсэх зэрэг шинж тэмдгүүд илэрсэн бол Булган, Увс аймгийн үхэрт 50-96.3%-д өлөнгийн хонхорт гүвдрүү гарах шинж тэмдэг илэрчээ. Судалгаанд хамруулсан үхрийн дунд ҮАТ өвчинд өртөхөд нөлөөлсөн эрсдэлт хүчин зүйлсийг нэг ба олон хүчин зүйлийн логистик регрессийн шинжилгээгээр тооцоход эм, бие гүйцсэн мал болон худаг, нуур цөөрмөөс ус уудаг үхрийн дунд халдварт өртөх эрсдэл 2.0- 4.9 дахин их байна. ҮАТ өвчин нь манай улсын хувьд шинэ халдвар тул цаашид нарийвчлан судлах шаардлагатай байна

Говьсүмбэр аймгийн бүх сумдын газар нутгийг хамруулан хурдан морь уралддаг, малын шилжилт хөдөлгөөн ихээр хийдэг 62 өрхийн үржлийн насны 800 адуунд ям, хачгийн халуун, цус багасгах, болон нийлүүлгийн өвчний тандан судалгааг Орон нутгийн төсвийн хөрөнгөөр хийсэн.