Төрийн захиргааны албан хаагчийн ёс зүйн дүрмийн хэрэгжилт, ёс зүйн менежментийн дэд бүтцийн бүрдүүлэлтийн байдалд шинжилгээ хийж ёс зүйн дүрмийн хэрэгжилтийг сайжруулах чиглэлээр санал, зөвлөмж боловсруулах зорилготой юм.

Энэхүү судалгааны зорилго нь төрийн байгуулалд шүүх эрх мэдлийн эзлэх байр суурийг тодорхойлж, шүүхийн бие даасан байдалд нөлөөлөх хүчин зүйлсийг гаргахад оршино.

Төрийн захиргааны албан тушаалд шатлан дэвшүүлэх зарчмын хэрэгжилтийг хууль тогтоомж, хүний нөөцийн удирдлагын холбогдох чиг үүрэгтэй уялдуулан судалж, дүгнэлт, санал гаргахад оршино.

Монгол Улсын Төрийн захиргааны хөгжлийн нэгдүгээр үед холбогдох түүхэн эх сурвалжид шинжилгээ хийх замаар төрийн албаны үнэт зүйлс, уламжлалыг захиргааны шинжлэх ухааны өнцгөөс судалж тодруулах зорилготой юм.

Монгол Улсад хэрэгжсэн цахим засаглалын хөгжлийн бодлогын үр дүнд бодлогын зохицуулалтын арга хэрэгслийн нөлөөллийг тогтоох нь судалгааны зорилго болно.

Төрийн захиргааны төв болон нутгийн захиргааны байгууллагын үйл ажиллагааны нийцэл, уялдаа, зохицуулалтын өнөөгийн байдлыг чанарын судалгааны аргаар судалж, дүгнэн санал, зөвлөмж боловсруулахад оршино.

Дэлхийн ТХЗ-2030-ын шалгуур үзүүлэлтийн хэмжих аргачлалыг Монгол Улсын ТХЗ-ын шалгуур үзүүлэлтүүдтэй харьцуулж, “тооцоогүй болон дутуу тооцож байгаа шалгуур үзүүлэлт”-ийн шалтгааныг тодруулах, мөн кейс болгож сонгож авсан 16.7.2-ыг бүрэн тодорхойлох судалгааг НҮБ-ын тооцох арга зүйн зөвлөмжийг ашиглан хийнэ.

Төрийн албан хаагчийн нийгмийн баталгааг хангах талаарх төрийн бодлого, зохицуулалт, түүний хэрэгжилтэд шинжилгээ хийж төлөв байдлыг тодорхойлж дүгнэлт, санал боловсруулах.

Монгол Улсын нийгмийн халамжийн бодлогыг судалж, нийгмийн халамжийн бодлогын хөдөлмөр эрхлэлтэд үзүүлж буй нөлөөг шинжлэн дүгнэхэд судалгааны зорилго оршино.

Төрийн захиргааны албан хаагчийн цалингийн тогтолцоонд тулгамдаж байгаа асуудлуудыг илрүүлэн, цалинг албан хаагчийн ажлын гүйцэтгэл, мэдлэг, ур чадвар, хичээл зүтгэлтэй холбох талаар судалгааны үр дүндээ суурилан санал зөвлөмжийг боловсруулахад оршино.

Энэхүү төсөл нь ерөнхий суурь философийн хувьд нэг нэгдмэл онол, үзэл баримтлалын хүрээнд хийгдсэн. Сүүлийн арав гаруй жилийн туршид ШУА-ийн Философийн хүрээлэн судалгааны ажлынхаа нэг тэргүүлэх гол чиглэлийг Монгол Улсын хөгжлийн бодлого, түүний философийг боловсруулах явдал хэмээн тодорхойлж цуврал төсөл хэрэгжүүлсэн билээ. Энэ төслүүдийн хүрээнд хэд хэдэн дорвитой бүтээл хэвлэгдэн гарсан. Тэдгээрт хөгжлийн асуудлыг социал философийн үүднээс хэрхэн ойлгох, монголын нийгмийн хөгжлийн асуудлыг шинжлэхэд арга зүйн хувьд ямар ямар зарчимд үндэслэх вэ? гэдгийн ерөнхий дүр зураг гарсан гэж үзэж болно.

Энэхүү төслийн зорилго нь олон улсын харилцаанд гарч буй эрс өөрчлөлт, Монгол Улсын эргэн тойронд бий болсон геополитикийн шинэ нөхцөл байдлын улмаас үндэсний аюулгүй байдалд нөлөөлж буй эерэг, сөрөг хүчин зүйлст дүн шинжилгээ хийх, тулгамдсан чухал асуудлуудыг нээн илрүүлэх, улмаар геополитикийн үүдэл сэдэл бүхий учирч болзошгүй аюулын тухай шинэ төсөөллийг боловсруулах, эдгээрээс урьдчилан сэргийлэх, саармагжуулах, хамгаалах зорилго бүхий шинжлэх ухааны үндэслэлтэй арга замыг судлан тодорхойлоход оршиж байгаа болно.

Монгол Улс дахь ардчиллыг бэхжүүлэх, иргэдийн улс төрийн боловсролыг дээшлүүлэх, тэдний улс төрийн ухаалаг сонголт хийхэд нь туслах зорилготой. Эл төсөл нь 1990-ээд оноос хойших иргэдийн улс төрийн соёлын төлөвшлийг бүхэлд нь нэгтгэн дүгнэж, энэ хүрээн дэх сорилт, бэрхшээл, тулгамдаж буй асуудлыг улс төр судлалын онол арга зүйн үүднээс судлан боловсруулах, иргэдийн улс төрийн соёлыг төлөвшүүлэх арга зам, хэлбэр, шийдлийн зохист хувилбарыг санал болгож, энэ хүрээний хэтийн төлөв хандлагын талаарх санааг дэвшүүлэн судалгааны эргэлтэнд оруулах явдал байв.

Олон тулгуурт гадаад бодлогын хэрэгжилтийн явцад Монгол Улсын оролцоотой гурван талт харилцаа хөгжиж эхэлсний тод томруун илрэл бол Монгол-Орос-Хятадын харилцаа, хамтын ажиллагаа юм. Энэхүү гурван талт харилцаа, хамтын ажиллагаа хэдийгээр ойрын жилүүдээс эрчимжиж буй ч “Хүйтэн дайн”-аас хойш Монгол Улсаас ОХУ, БНХАУ-тай шинээр тогтоосон хоёр талт найрсаг харилцааны хөгжлийн уялдааны үр дүн болж, хөрш орнуудтай харилцах гадаад бодлогод нэгэн шинэ хуудсыг нээсэн юм. Хөрш орнуудтайгаа бүхэлдээ тэнцвэртэй найрсаг харилцах гэсэн Монгол Улсын гадаад бодлогын тэргүүлэх чиглэл шинэ агуулгаар баяжин өргөжиж эхэлснийг энэхүү гурван талт харилцаа гэрчлэхийн зэрэгцээ Монгол Улсын хөгжилд боломж, сорилтыг ч хамтатгах болсон нь уг сэдвийн хүрээнд системтэй судалгаа хийхийн үндэслэл болж өгөв. Уг үндэслэлд тулгуурлан «“Хүйтэн дайн”-аас хойших Монгол, Орос, Хятадын гурамсан харилцаа» хэмээх суурь судалгааны сэдэвт ажлыг 2017-2019 онд хийж гүйцэтгэв.

Өнөөдөр Ази, Номхон далайн бүс нутагт дэлхийн хүн амын 40% /2,7 тэрбум/, гадаад худалдааны 44% /16,8 их наяд/, бараа бүтээгдэхүүний 55% /35,8 их наяд/ орчим нь ноогддог ба асар өргөн хүрээтэй, олон боломжуудыг бий болгосон хамтын ажиллагаа эрчимжиж байна. Тухайлвал олон талт яриа хэлэлцээр идэвхитэй өрнөж, Ази, Номхон далайн эдийн засгийн хамтын ажиллагааны байгууллага /АПЕК/, Ази, Номхон далайн худалдааны хэлэлцээр /АПТА/, АРФ, АСЕАН+8, АСД, АХБ, ШХАБ зэрэг засгийн газар хоорондын, бүс нутгийн ба бүс нутаг хоорондын хамтын ажиллагааны олон талт механизмууд идэвхитэй үйл ажиллагаа явуулж, бүс нутаг болон салбар бүс нутгийн хүрээнд идэвхитэй ажиллаж байна. Иймд эдгээр бүс нутгийн байгууллагатай хамтын ажиллагаа бүх талаар хөгжүүлэх, чөлөөт худалдааны бүсүүдэд нэгдэх, гадаад худалдааг тэлэх, экспортын бүтээгдэхүүний нэр төрлийг нэмэгдүүлэх замаар өрсөлдөх чадварыг сайжруулах, бараа тээвэрлэлт, татварын үйл ажиллагаанд нь идэвхитэй оролцон, өөрийн орны хөгжилд тус нэмэр болох чиглэлээр төрөл бүрийн төсөл, хөнгөлөлт, хөтөлбөрүүдэд хамрагдах боломжуудыг ашиглах замаар байр сууриа бэхжүүлэх, үүрэг ролио нэмэгдүүлэхэд дөхөм болохуйц арга замуудыг олж хэрэгжүүлэх нь тус судалгааны зорилго юм.

Монгол орны эрдэс баяжуулалт, боловсруулалтын салбарын техник, технологи, тоног төхөөрөмжийн өнөөгийн түвшин, ашигт малтмалын нөөцийн иж бүрэн ашиглалт, боловсруулалтын энэхүү судалгааны ажлыг захиалагчийн ирүүлсэн ажлын даалгаврын дагуу хийж гүйцэтгэв. Ажлын даалгаврын хүрээнд Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж буй баяжуулах үйлдвэрүүдийн мэдээллийг 2022 оны байдлаар, тоног төхөөрөмжийн мэдээллийг сүүлийн гурван жилийн байдлаар АМГТГ-аас авсан мэдээлэлд тулгуурлан судлаачдын багийн урт хугацааны судалгааны ажлын үр дүнгүүдэд уялдуулан тайланг боловсруулав.